Op 26 en 27 augustus vond het Christelijk Sociaal Congres 2015 plaats. Een van de deelsessies had als titel: Werken vanuit gedeelde waarden in de zorg: minder regels, meer geluk. Hieronder treft u een verslag van deze sessie, opgesteld door de workshopleiders Daniëlle van der Eerden (CNV Zorg en Welzijn) en Wim Oolbekkink (SBI Formaat).
Werken vanuit gedeelde waarden
Als je goed naar het christelijk-sociale fundament kijkt, valt op dat werkgevers en werknemers naast elkaar staan. Als kinderen van God zijn ze samen verantwoordelijk voor een goede en zorgzame samenleving. Samen werken vanuit gedeelde waarden. En voor werken in de zorg geldt in het bijzonder de relationele houding.
Kijkend naar de zorg van vandaag de dag zie je:
– Dat inspiratie en bezieling secundair geworden zijn. Kijk naar opleidingen. Daar gaat het vooral over technische zorg, niet over de waarden van de zorg.
– Er gerommeld wordt met de positie van medewerkers. Tendens van doorgeslagen flex, zorgen vanuit angst. Angst dat het fout gaat (niet alleen voor de cliënt, maar vooral ook voor negatieve publiciteit), angst voor de zorgverzekeraar (stel dat we geen contract krijgen). Als er iets mis gaat, komen er direct tal van regels: risicoregelreflex! Maar als je vanuit angst werkt, kun je niet vanuit passie werken, vanuit waarden. Dan worden regels leidend in plaats van wat de ander nodig heeft.
Een waar gebeurd verhaal uit de gehandicaptenzorg:
Een begeleidster met een tijdelijk contract wordt door een bewoner zodanig toegetakeld dat behandeling in het ziekenhuis noodzakelijk is. Ze stond alleen op de groep. Na het trekken van haar alarm kwamen collega’s van andere afdelingen haar te hulp. Na een paar dagen (waarin ze niet op het werk geweest is) heeft ze zelf contact opgenomen met haar leidinggevende. Ze vroeg wat ze kon doen en of ze aangifte mocht doen. Dit werd haar sterk afgeraden en er werd zelfs gedreigd haar contract niet te verlengen als ze er verder werk zou maken. Ze kreeg van haar leidinggevende de opdracht vooral na te denken over haar eigen rol in het geheel.
Hoewel dit voorbeeld misschien wat extreem is, geeft het wel een beeld van wat we vaker horen. Dat de angst regeert. Om goede zorg te kunnen verlenen, heb je vertrouwen en professionele ruimte nodig. Maar wat is dat dan?
Professionele ruimte is meer dan over de schutting gooien (zoals vaak bij zelfsturende teams gebeurt). Dat is:
- vakbekwaam zijn: de juiste competenties, deskundigheid en expertise bezitten om het vak van zorgverlener uit te kunnen oefenen;
- over het juiste gereedschap kunnen beschikken: professionele kaders en richtlijnen die hem/haar in staat stellen in complexe situaties de juiste keuze te maken;
- voldoende mogelijkheden hebben tot beroeps-ethische reflectie. Zorg is moreel van aard. Daar moet je met elkaar over in gesprek.
- Lef hebben om rechtop te blijven staan, bijv. tegenover zorgverzekeraar. Dat kan alleen als medewerkers en organisatie samen staan voor waardegedreven zorg.
Zorg is niet bedoeld om geld te verdienen! Het is bedoeld om met z’n allen een menswaardig bestaan te kunnen hebben. Door te zorgen vanuit gedeelde waarden (in plaats van vanuit louter financiële belangen) kun je trots zijn op de zorg.
Waar bent u trots op / wordt u gelukkig van in uw werk?
Alle aanwezigen worden uitgenodigd te vertellen waar ze trots op/ blij mee zijn. Hieronder een selectie van de reacties:
Waar ik trots op/blij mee ben in de praktijk van mijn dagelijkse werk is……
• Hulp bieden aan iemand die in burnout dreigde te zakken
• Internationale mogelijkheden en het verdrag van Maastricht
• Zorgverleners die samen met de cliënt door de complexiteit heen komen tot iets dat werkt
• Iets mogen doen voor het algemeen belang/ de samenleving
• Heilzaam luisteren
• Verbindingen tot stand brengen om mensen te ontzorgen
• Bedoelingen tevoorschijn luisteren
• Ondanks veranderingen de focus op behoeften behouden
• Toerusten van zorgverleners en managers om kwaliteit te kunnen realiseren
• Dat begeleiders het appèl op hun drijfveren herkennen
• Medewerkers die de moed hebben om voor relatie te kiezen in plaats van voor systeem
• Mensen ruimte geven
• Helpen keuzes maken
• Samen verandering tot stand brengen
• Je passie terugzien in de organisatie: het gevoel bij mensen
• Aandacht
• Collega’s
• De stem van ouderen mogen zijn
• Veranderingen vertalen naar ouderen
• Anderen helpen
• Een goed gesprek op zielsniveau
• Interactie/ luisteren
• Samenwerking op basis van relatie
• Jongere collega’s helpen en uitleggen
Wat is nodig om dit te bereiken?
In kleine groepjes wordt vanuit de lijst van trots makende elementen één van de elementen verder besproken. Wat betekent dit dan? En wat heb je ervoor nodig. Besproken elementen:
Aandacht
Heb aandacht voor het normale. Bijvoorbeeld door de vraag te stellen of iemand iets thuis ook zo doet. Niet alles wat anders is, is direct gerelateerd aan het (ziekte)probleem dat iemand heeft, Wat is voor de ander het normale? Hoe werkt het in zijn of har gewone leven. Neem dat als uitgangspunt.
De focus op behoeften houden
Begin beneden. Ga niet van bovenuit zaken opleggen, maar begin op de werkvloer. Vandaaruit moet je spiegelen en bepalen wat in de bovenbouw gebeurt. Mensen die met de voeten in het alledaagse staan, staan het dichtst bij de cliënt. En weten waar behoefte aan is.
Kiezen voor de relatie
Is er ruimte voor zaken waar je trots op bent? Pas op dat je niet je eigen belemmering wordt.
Door de complexiteit heen komen tot iets dat werkt
Gebruik denkkracht. Maak eenvoudig wat eenvoudig kan. Maar schroom ook niet de complexiteit van zaken te zien.
Iets doen in het algemeen belang/ de samenleving
Er is geen ABC voor aandacht. Zorg kost geld. Als je vanuit waarden zorgt, spreek je zowel over aandacht als over het systeem.
– Aandacht kent de notie van morele afweging
– Steun van de top is noodzakelijk
– Veel stelsels en systemen kosten geld. Daar valt te winnen!
Tenslotte
De vraag is hoe we verder brengen wat op het congres besproken is. Een ieder is daar primair zelf voor verantwoordelijk in zijn/haar werk- en leefomgeving. Daarnaast is er de toezegging van CNV zorg en welzijn en Reliëf; christelijke vereniging van zorgaanbieders dat zij de input mee nemen naar de vergader- en onderhandelingstafels.