Bezield leiderschap
Brené Brown, de bekende Amerikaanse hoogleraar en motivational speaker, heeft onlangs een boek het licht doen zien dat zij de titel meegaf. ‘Dare to lead’. Dare, dat is een interessant woord, durf leiding te geven. In haar boek toont ze aan dat leiding geven iets heeft van aandurven, moed hebben. Het vraagt wat van je en het is niet gemakkelijk. Maar, zegt ze, het is 100% te leren…
Ik ben het met haar eens. Leiding geven, goed leiding geven vraagt om durf en moed en is werkelijk een uitdaging. Je komt taaie dingen tegen die je zult moeten aangaan en overwinnen. En, ik geloof ook dat je het kunt leren. Maar of je het 100% kunt leren?
Het thema van dit congres is bezield leiding geven. Je wilt bezielend leidinggeven, daar vraagt deze tijd om. Het is misschien een taalkwestie maar er is voor mij een verschil tussen bezield en bezielend leidinggeven. Bezielend leidinggeven, daar zijn tips en tricks voor waarmee je een eind kunt komen. Inzichten en een bepaalde houding om je medewerkers, je werknemers te enthousiasmeren, te motiveren, zo voor te gaan dat ze het beste uit zichzelf halen en een goede bijdrage leveren aan de organisatie. Maar bezielen kun je alleen als je ook zelf bezield bent.
Bezield leiderschap is nog iets anders. Bezield leiderschap vraagt naar de eigen bronnen van de leider. De innerlijke drijfveer waarmee je je functie vervult en ik zeg het maar meteen: ik denk dat als het daarom gaat we het nooit helemaal in de vingers zullen krijgen, maar leerling zullen blijven. Misschien ook wel leerling moeten blijven….
Het beeld in de bijbel voor de leider is dat van de herder. Psalm 23 gaat over de Heer als Herder, en Jezus neemt dit beeld op en past het toe op zichzelf als Hij zich de goede herder noemt. Nou, ik had die Psalm kunnen lezen, maar ik moet eerlijk zeggen: die is voor mij als predikant zo uitgekauwd – die komt zo vaak voorbij bij uitvaarten en aan ziekbedden en in menig andere setting, dat ik daar geen zin in had.
Ik heb daarom gekozen voor die woorden uit 1 Petrus 5 waar het beeld van de herder wordt opgepakt om het toe te passen op de leiders van een kerkelijke gemeente.
Dit Bijbelgedeelte kan wat stevig overkomen, maar er staan toch echt wijze lessen in.
Leiding geven, zegt de apostel Petrus, doe je niet gedwongen, maar vrijwillig. En niet om er zelf beter van te worden, maar met belangeloze toewijding…
Leiding geven en belangeloosheid lijken soms met elkaar in tegenspraak. Leiding geven gaat in onze tijd juist veelal om targets halen. U kent ze wel, die leiders die ver boven het voetvolk zweven en maar opdrachten geven. Medewerkers voelen zich opgejut en onder druk gezet en haken daarom innerlijk af, doen alleen nog wat ze moeten doen.
Leiderschap is vandaag de dag vaak ook een technisch ingevulde functie. Zo kun je tegenwoordig grote baas bij de politie worden en nooit straatagent zijn geweest. Je kunt directeur worden van een verpleeghuis en nooit een patiënt hebben hoeven verschonen. Dit soort managers heeft het dan over scores die moeten worden gehaald, dat wringt.
Een leider naar Bijbels perspectief heerst niet. Hij verheft zich niet boven zijn mensen, maar staat en gaat naast hen. Staat zelf met zijn poten in de modder. Geef het goede voorbeeld, zegt Petrus, wees een rolmodel.
Tegelijk heeft leiderschap wel gezag nodig. Ervaringskennis waar jongeren inspiratie aan kunnen opdoen. Je moet een visie hebben. En je moet soms ook waakzaam zijn, er gaat een vijand rond die als een brullende leeuw op zoek is naar prooi. Er zijn kwade invloeden van buiten en van binnen die je organisatie verzwakken en dan moet je durven optreden, dan moet je duidelijk stelling durven nemen. Als ik denk wat een kwade invloed van binnen zou kunnen zijn, dan denk ik aan gemopper, de ontevredenheid die zich uit als mensen hun werk niet met hart en ziel doen, dan denk ik aan het elkaar aftroeven, om hogerop te komen. Misbruik van macht. Deze dagen horen we van seksueel misbruik en dat is verschrikkelijk, maar misschien nog wel het meest navrant: het gebruiken van de doofpot en misbruikers de handen boven het hoofd houden! Als ik denk aan een kwade invloed van buitenaf, dan denk ik bijv. aan concurrenten die het net weer even anders doen dan jij en om dan niet te switchen naar hun werkwijze maar je eigen hoge standaard vast te houden, je eigen doelen voor ogen te houden, dan moet je stevig in je schoenen staan en geloven in waar je voor staat.
Een echt leider weet…
Van Jezus wordt gezegd dat Hij met ontferming bewogen was toen Hij de scharen zag omdat ze als schapen zonder herder waren. En het woord voor ontferming zegt eigenlijk: Jezus had er buikpijn van…
Waar gaat het om bij leiderschap? Om het hoofd, ja ook wel, je moet je ratio gebruiken waar het kan. Maar hierom gaat het niet ten diepste. Gaat het dan om het hart? Ja ook wel, passie, enthousiasme is belangrijk. Maar vandaag wil ik zeggen: het gaat vooral om de buik. En dan bedoel ik niet de onderbuik van meegaan met wat maar geroepen wordt, meegaan in sentimenten, als een bootje stuurloos dobberen op de zee van de waan van de dag.
Dan bedoel ik de buikpijn van ontferming. Van empathie, compassie, medelijden…
Buikpijn… Wat doe je op aan je organisatie? Is het er een waar een goede sfeer hangt, waar mensen tot hun recht kunnen komen? Zitten mensen goed in hun vel? Gaat het thuis goed of hebben ze problemen? Mogen ze ook fouten maken? Zijn ze slechts een middel, of wil je ze ook zien als het kapitaal? Geef je ze de ruimte om hun talenten kwijt te kunnen? Van de Goede Herder wordt gezegd dat hij de zijnen kent, Hij weet wat er in hen omgaat en Hij neemt dat serieus en maakt daar werk van. Dat zij tot hun recht komen is zijn diepste verlangen.
Ik wil je vragen zo eens naar je eigen organisatie of plek te kijken: Wat is je gut feeling? Wat zegt je buik? Heb je misschien ook buikpijn?
Hier komt wat mij betreft durf om de hoek kijken. Het is helemaal niet gemakkelijk als je merkt dat er geen goede cultuur in je organisatie hangt om dat aan te pakken, maar het wordt toch van je gevraagd, stel u niet heerszuchtig op maar geef het goede voorbeeld en dan zou het zomaar kunnen dat je kritiek en tegenstand ontmoet. Ik geloof dat de leider, met ei, ook een lijder met een lange ij kan worden. We zien een van de grootste leiders van deze tijd, de paus, worstelen met zijn taak, lijden…. Het aanpakken van wat je nodig acht kan jou ook iets kosten. En als dat gevraagd wordt, durf je dat dan aan te gaan of bewaar je de lieve vrede, bak je zoete broodjes? Of durf je ook risico’s te nemen, waarbij je eigen positie op het spel kan komen staan? Toch kan het zijn dat dat nodig is…
Leven vanuit de buik… laat ik er nog een ding aan toevoegen. Ik ben een zanger en bij zingen komt het aan op je buikademhaling. Die geeft de ademsteun die nodig is om op toon te blijven, om vloeiend te zingen. Wij hebben als het erop aankomt in ons leidinggeven ademsteun nodig. Onze adem komt van God, Hij geeft ons Geestkracht. Adem van God, vernieuw ons bestaan… Het beeld van de buik als beeld voor een leven dat is aangesloten op de adem van God. Leven in verbondenheid met de Eeuwige, met het hogere. Je kunt een goede ademsteun ook krijgen door yoga en zenmeditatie, maar, hé, we hebben het in onze eigen christelijke traditie. Ik beoefen christelijke meditatie met een groep hoogopgeleide vrouwen. Ze zijn manager in de zorg, werken bij de politie, bij defensie, in de retail en ze hebben het druk, ze hebben ook veel ballen in de lucht te houden, hun eigen gezin, hun ouders, en ze merkten dat ze behoefte hadden aan bezieling en ik heb ze nu in zo’n clubje en dat is voor henzelf en voor mij heel inspirerend.
‘Adem van God, vernieuw ons bestaan… Leven op de adem van God… Het brengt ons in grazige weiden en aan waat’ren der rust,’ om dan toch Psalm 23 maar even aan te halen. Je wordt er stevig van, ontvangt verdieping, focus, moed, het bewaart je bij belangrijke Bijbelse principes als eerlijkheid en rechtvaardigheid.
Koesteren wij onze christelijke bronnen als stille tijd, meditatie, gebed, de Tien Woorden, de gouden regel? Misschien dat Yvonne Zonderop vandaag iets zal zeggen over ons christelijk tegoed, want dat hebben we! En dat hebben we niet voor niets, laten we het gebruiken! We hebben daarbij ons grote Voorbeeld Jezus Christus, de Leider met ei die een Lijder met ij werd en daarmee ons aller Bron van leven. In zijn spoor zullen we een bezield en evenzeer bezielend leider zijn.
Breda – Doorn, 30 augustus 2018
S. van Meggelen
Preses Protestantse Kerk Nederland